Στη μεταπολεμική Φλώρινα διατηρείται ένα ικανοποιητικό ποσοστό από το κτιριακό απόθεμα του ιστορικού της κέντρου, με τα κτίρια του μεσοπολέμου να κατέχουν κυρίαρχη θέση. Οι κύριες οδοί Παύλου Μελά και Μεγάλου Αλεξάνδρου συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αριθμό εμπορικών καταστημάτων, ενώ στην παραποτάμια περιοχή κυριαρχούν οι κατοικίες που είχαν κτιστεί τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Στην πόλη είχαν ήδη κατασκευαστεί πολλά δημόσια κτίρια, όπως Εκπαιδευτήρια, Γεωργική σχολή, γεωργικός σταθμός, σιδηροδρομικός σταθμός, παράρτημα της Εθνικής Τράπεζας και Δημοτικό Νοσοκομείο.

Στα τέλη του μεσοπολέμου η Φλώρινα με το νέο και εκσυγχρονισμένο πρόσωπό της ακολουθεί τα δυτικά πρότυπα, κυρίως στη σφαίρα επιρροής του Μοναστηρίου και της Θεσσαλονίκης. Η εικόνα της πόλης θα διατηρηθεί, σε μεγάλο βαθμό, και μετά τον πόλεμο, έως και τις αρχές της δεκαετίας του 1970.

Στο πλαίσιο των μετακινήσεων προσφύγων που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τον βορειοελλαδικό χώρο την περίοδο του μεσοπολέμου, οι πρώτοι πρόσφυγες έρχονται στην πόλη της Φλώρινας το 1914 από το Μοναστήρι (Bitola), ανάμεσά τους και 80 οικογένειες Εβραίων. Στην απογραφή του 1928 καταμετρούνται στην πόλη 3.612 πρόσφυγες (34% του πληθυσμού της πόλης).

Οι προσφυγικοί συνοικισμοί της Φλώρινας οργανώνονται στη βόρεια ζώνη γραμμικά και παράλληλα προς τον κύριο άξονα της πόλης. Η χωροθέτηση αυτή έξω από τον υπάρχοντα ιστό της πόλης, χαρακτηριστική όλων των προσφυγικών συνοικισμών που ιδρύθηκαν στα αστικά κέντρα της Ελλάδας, είχε σκοπό την εξασφάλιση ενός ομοιογενούς περιβάλλοντος.

Με τροποποίηση του σχεδίου του 1924 επεκτείνεται βόρεια η πόλη με στόχο τη δημιουργία μιας σειράς οικοδομικών τετραγώνων, όπου θα αναπτυχθεί ο πρώτος προσφυγικός συνοικισμός. Ειδικότερα, οι προσφυγικοί συνοικισμοί της Φλώρινας στην περίοδο του μεσοπολέμου εμφανίζονται χρονολογικά ως εξής:

• Α΄ Αστικός Προσφυγικός συνοικισμός (1928-30)
• Β΄ Αστικός προσφυγικός συνοικισμός (1930-31)
• Γ΄ Αστικός προσφυγικός συνοικισμός (1934)
• Δ΄ Αστικός προσφυγικός συνοικισμός (1937)

Κατά την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία (1950-1959), εκδίδεται περιορισμένος αριθμός οικοδομικών αδειών με εξαίρεση τη χρονιά 1953, κατά την οποία εκδίδονται 144 άδειες ανοικοδόμησης και επισκευής των κατεστραμμένων κτισμάτων της πόλης της Φλώρινας. Την επόμενη δεκαετία (1960-1970) αρχίζει η σταδιακή αύξηση της έκδοσης οικοδομικών αδειών, με αποτέλεσμα την έντονη ανοικοδόμηση της πόλης, κυρίως από το 1965-1970.

Το 1963 εκδίδονται οι πρώτες άδειες ανέγερσης τριώροφων οικοδομών ενώ την επόμενη χρονιά –1964– εκδίδεται η άδεια της πρώτης τετραώροφης οικοδομής. Τις επόμενες χρονιές αυξάνεται σταδιακά η ανέγερση τριώροφων και τετραώροφων οικοδομών κυρίως στο κεντρικό τμήμα της πόλης, όπου ο συντελεστής δόμησης είναι μεγαλύτερος.

Οι πολυκατοικίες αποτελούν τυπολογικό θέμα που, με αποκλειστική κινητήρια δύναμη την ιδιωτική πρωτοβουλία, θα γνωρίσει πρωτοφανή ανάπτυξη στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1930 ως τις μέρες μας, παρά τις διαδοχικές εναλλαγές των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών παραγωγής. Η πολυκατοικία αναπτύσσεται ραγδαία στη χώρα μετά το 1929, όταν η νομοθεσία ρυθμίζει τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και το ιδιοκτησιακό καθεστώς των πολυώροφων κτιρίων στα αστικά κέντρα. Οι οικοδομές αυτές, αποκλειστικά από οπλισμένο σκυρόδεμα και επίχριση με τσιμεντοκονίαμα, αντλούν τον μορφοπλαστικό τους χαρακτήρα από παραδείγματα χωρών στις οποίες ήταν παραδοσιακά στραμμένη η ελληνική αρχιτεκτονική.

Τις χρονιές 1967-1970 παρατηρείται η κατασκευή πολυκατοικιών με τη διαδικασία της αντιπαροχής, με αποτέλεσμα την αύξηση ανοικοδόμησης στην πόλης της Φλώρινας. Το παραπάνω διάστημα ανεγείρονται συνολικά 11 τριώροφες, 9 τετραώροφες και 4 πενταόροφες οικοδομές σε διάφορα σημεία της πόλης της Φλώρινας, μεταμορφώνοντας σταδιακά την εικόνα της πόλης.

Μέσα από το φωτογραφικό αρχείο του Φλωρινιώτη Ιωάννη Γραζιώτη θα θυμηθούμε και θα απολαύσουμε την εικόνα της πόλης μας, έτσι όπως την αποτύπωσε ο φωτογραφικός φακός καλύπτοντας μία περίοδο 50 περίπου χρόνων. Η φυσιογνωμία της πόλης, σε ότι αφορά το κτισμένο αλλά και το φυσικό της περιβάλλον, μας φέρνει στο νου τους δρόμους, τα κτίρια, τη ζωή της μεταπολεμικής Φλώρινας και μας συγκινεί ακόμα.Παράλληλα, μας δίνει το ερέθισμα να ευαισθητοποιηθούμε σήμερα ακόμη περισσότερα για το μέλλον της πόλης μας, η οποία πρέπει να κρατήσει την ανθρώπινη κλίμακά της.

Βοσκοπούλου Χ. Χρυσούλα
Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός Δ.Τ.Υ.Ν.Α. Φλώρινας
Μέλος Δ.Σ. Στέγης Φιλότεχνων Φλώρινας